Mag24

ਤੀਹ ਦਿਨ ਦੀ ਪੈਂਸਨ ਦੇ ਪੈਸੇ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਨੇ ਦਾਨ ਜਿਹੇ। ਆ ਜਾਂਦੇ ਨੇ ਘੱਤ ਵਹੀਰਾਂ ਘਰ ਵਿਚ ਜਦ ਮਹਿਮਾਨ ਜਿਹੇ। ਉਸ ਦੇ ਬੋਝੇ ਦੇ ਵਿਚ ਥੁੰਨੇ ਬੰਡਲ ਕੁਝ ਵੀ ਬੋਲਣ ਨਾ, ਖੜਕੀ ਜਾਵਣ ਸਾਡੇ ਬੋਝੇ ਦੇ ਵਿਚ ਪੈਸੇ ਭਾਨ ਜਿਹੇ। ਇੰਜ ਦਿਸਦਾ ਹੈ ਹੜ੍ਹ ਦਾ ਪਾਣੀ ਖੇਤਾਂ ਦੇ ਵਿਚ ਰਾਤਾਂ ਨੂੰ, ਧਰਤੀ ਉੱਤੇ ਤਾਰੇ ਲੈ ਕੇ ਜਿਉਂ ਡਿੱਗੇ ਅਸਮਾਨ ਜਿਹੇ। ਰੱਖ ਸਕੇ ਨਾ ਸੁਥਰੇ ਖੂੰਜੇ ਅਨਪੜ੍ਹਤਾ ਦੇ ਲੱਛਣ ਤੋਂ, ਰੋਕਣ ਨੂੰ ਕੰਧਾਂ 'ਤੇ ਲਿਖੇ ਨਾਅਰੇ ਧੂਮਰ ਪਾਨ ਜਿਹੇ। ਜੋਕਾਂ ਵਾਂਗ ਭਰੇ ਬੈਠੇ ਨੇ ਪੀ ਕੇ ਖ਼ੂਨ ਗ਼ਰੀਬਾਂ ਦਾ, ਦੇਖਣ-ਪਾਖਣ ਨੂੰ ਲੱਗਦੇ ਨੇ ਜੋ ਬੰਦੇ ਇਨਸਾਨ ਜਿਹੇ। ਸੋਚਾਂ, ਆਸਾਂ, ਰੀਝਾਂ ਸਭਨਾਂ ਨੂੰ ਫੱਟੜ ਕਰ ਜਾਂਦੇ ਨੇ, ਝੱਖੜ ਬਣ ਕੇ ਆਉਂਦੇ ਨੇ ਜਦ ਯਾਦਾਂ ਦੇ ਤੂਫ਼ਾਨ ਜਿਹੇ। ਬਾਬੇ ਆਦਮ ਦੇ ਵੇਲੇ ਤੋਂ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰਦੇ ਆਏ ਹਾਂ, ਹੱਲ ਅਜੇ ਨਾ ਹੋਏ ਸਾਥੋਂ ਮਸਲੇ ਰੋਟੀ-ਨਾਨ ਜਿਹੇ। ਤੇਰੀ ਸ਼ਖ਼ਸ਼ੀਅਤ ਦਾ ਭਾਂਡਾ ਫੁੱਟ ਚੁਰਾਹੇ ਜਾਵੇਗਾ, 'ਨੂਰ ਮੁਹੰਮਦਾ' ਸ਼ਬਦ ਕਿਸੇ ਨੂੰ ਬੋਲੀਂ ਨਾ ਅਪਮਾਨ ਜਿਹੇ।

ਜਿਹੜੀਆਂ ਤੂੰ ਲਾ ਗਿਆ ਸੈਂ, ਢੋਲਾ ਗੁਲਬਾਸ਼ੀਆਂ, ਗੋਡੇ ਗੋਡੇ ਗਈਆਂ ਨੇ ਉਹ ਹੋ । ਸਾਰੀ ਸਾਰੀ ਰਾਤ, ਅਸੀਂ ਨੈਣਾਂ ਦੀਆਂ ਕੂਲਾਂ, ਸਿੰਜੀਆਂ ਨੇ ਨਿੱਕਾ ਨਿੱਕਾ ਰੋ । ਕੋਈ ਕੋਈ ਪੱਤਾ ਜਦੋਂ, ਕਦੇ ਕਦੇ ਫੁੱਟਿਆ, ਜਿੰਦ ਵਿਚ ਜਾਗ ਪਿਆ ਮੋਹ । ਸਾਡੇ ਵਿਹੜੇ ਵੇਖ ਅੱਜ, ਰੱਤੇ ਰੱਤੇ ਫੁੱਲਾਂ ਨਾਲ, ਤਾਰਿਆਂ ਦੀ ਖੇਡਦੀ ਹੈ ਲੋਅ ।

ਕੂਲਾਂ ਵਗਦੀਆਂ ਓ, ਖਿੜ ਖਿੜ ਫੁੱਲਾ ਕਚਨਾਰ ਦਿਆ । ਅਸੀਂ ਅੱਥਰੂ ਵੀ ਬੀਜੇ, ਅਸੀਂ ਮੁੜ੍ਹਕਾ ਵੀ ਬੀਜਿਆ । ਤੇਰੀਆਂ ਰੁੱਤਾਂ ਦਾ ਹਾਲਾਂ, ਚਿੱਤ ਨਹੀਂ ਰੀਝਿਆ । ਸਾਡੇ ਖ਼ਾਬਾਂ ਵਿਚ ਓ, ਸਾਡੇ ਖ਼ਾਬਾਂ ਵਿਚ ਸੈਨਤਾਂ ਮਾਰਦਿਆ । ਕੂਲਾਂ ਵਗਦੀਆਂ ਓ…… ਫੁੱਲਾਂ ਦੇ ਵੈਰੀਆਂ, ਅੰਗ ਧਰਤੀ ਦੇ ਕਰ ਦਿੱਤੇ ਕਿਤੇ ਕਿਤੇ ਬਾਂਝ । ਤਾਂ ਵੀ ਧਰਤੀ ਫੁੱਲਾਂ ਨੂੰ ਲੋਚਦੀ, ਧਰਤੀ ਦੀ ਫੁੱਲਾਂ ਨਾਲ ਸਾਂਝ । ਸਾਡੀ ਭੋਂ ਵਿਚ ਚੜ੍ਹ ਜਾਨੀਆਂ, ਰੰਗ ਪੋਲੇ ਪੋਲੇ- ਮਿੱਟੀ ਤੇ ਖਲਾਰਦਿਆਂ । ਕੂਲਾਂ ਵਗਦੀਆਂ ਓ…… ਧਰਤੀ ਨੂੰ ਦੇ ਜਾ, ਰੰਗ ਰੂਪ ਆਪਣਾ, ਤੇ ਪੌਣਾਂ ਨੂੰ ਦੇ ਜਾ ਛੋਹ । ਜਿੰਦੜੀ ਨੂੰ ਦੇ ਜਾ, ਤਰੇਲਾਂ ਦਾ ਰੋਣਾਂ, ਸਮਿਆਂ ਦੀ ਧੁਲ ਜਾਏ ਵਿਓ । ਓ ਸਜਣਾਂ ਦੀ-ਮਿੱਠੀ ਮਿੱਠੀ ਨੁਹਾਰ ਦਿਆ । ਕੂਲਾਂ ਵਗਦੀਆਂ ਓ…… ਅਸੀਂ ਤਾਂ ਲਾਇਆ ਬਾਗੀਂ ਕੇਵੜਾ, ਦੂਤੀਆਂ ਨੇ ਕਾਲਖਾਂ ਦੇ ਬੂਟੇ । ਕਾਲਖਾਂ ਦੇ ਬੂਟਿਆਂ ਨੇ ਕਾਲਖਾਂ ਖਲਾਰੀਆਂ, ਪਤ੍ਰ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਕਲੂਟੇ । ਕਾਲਖਾਂ ਦੇ ਵਿਚ ਸਾਡੇ, ਨਕਸ਼ ਗਵਾਚ ਗਏ, ਫੁੱਲਾ ਬਲੰਬਰੀ ਧਾਰਦਿਆ । ਕੂਲਾਂ ਵਗਦੀਆਂ ਓ, ਖਿੜ ਖਿੜ ਫੁੱਲਾ ਕਚਨਾਰ ਦਿਆ ।

दर्द मिन्नत-कशे-दवा न हुआ मैं न अच्छा हुआ, बुरा न हुआ जमा करते हो कयों रकीबों को ? इक तमाशा हुआ गिला न हुआ हम कहां किस्मत आज़माने जाएं तू ही जब ख़ंजर-आज़मा न हुआ कितने शरीं हैं तेरे लब कि रकीब गालियां खा के बे मज़ा न हुआ है ख़बर गरम उनके आने की आज ही घर में बोरीया न हुआ क्या वो नमरूद की ख़ुदायी थी बन्दगी में मेरा भला न हुआ जान दी, दी हुयी उसी की थी हक तो यह है कि हक अदा न हुआ ज़ख़्म गर दब गया, लहू न थमा काम गर रुक गया रवां न हुआ रहज़नी है कि दिल-सितानी है ले के दिल, दिलसितां रवाना हुआ कुछ तो पढ़ीये कि लोग कहते हैं आज 'ग़ालिब' ग़ज़लसरा न हुआ

ਰੁੱਤਾਂ ਦੇ ਵਿੱਚ ਚੰਨਣ ਵਗਦੇ, ਚੰਨਣ ਵਿਚ ਹੁਲਾਰੇ ਓ । ਫੁੱਲ ਖਿੜੇ ਵਣਸ਼ੀਟੀ ਫੁੱਲੀ, ਟਾਹਣਾ ਦੇ ਲਕ ਕਾਹਰੇ ਓ । ਧਰਤੀ ਦੇ ਵਿਚ ਕਿਰਨਾਂ ਉਗੀਆਂ, ਕਣਕ ਅੰਗੂਰੀ ਮਾਰੇ ਓ । ਕੱਤੇ ਦਾ ਚੰਨ ਕਣਕ 'ਚ ਘੁਲ ਗਿਆ, ਫੁੱਲਾਂ 'ਚ ਘੁਲ ਗਏ ਤਾਰੇ ਓ । ਨੀਲਮ ਸਿਮ ਸਿਮ ਪਾਣੀ ਆਵੇ, ਹੀਰਿਆਂ ਭਰੇ ਕਿਨਾਰੇ ਓ । ਪੌਣਾਂ ਦੇ ਮੂੰਹ ਮਾਖਿਓਂ ਲੱਗਾ, ਪੈਰ ਪੌਣਾਂ ਦੇ ਭਾਰੇ ਓ । ਖਿਲਰੀ ਚੋਗ ਚੁਗਿੰਦੜੇ ਫਿਰਦੇ, ਕੂੰਜਾਂ ਦੇ ਵਣਜਾਰੇ ਓ । ਹਿਜਰ ਕਿਸੇ ਦਾ ਜਿੰਦ ਵਿਚ ਘੁਲਿਆ, ਪਾਣੀ 'ਚ ਅੱਥਰੂ ਖਾਰੇ ਓ ।

बस कि दुशवार है हर काम का आसां होना आदमी को भी मयस्सर नहीं इनसां होना गिरीया चाहे है खराबी मिरे काशाने की दरो-दीवार से टपके है बयाबां होना वाए दीवानगी-ए-शौक कि हरदम मुझको आप जाना उधर और आप ही हैरां होना जलवा अज़-बसकि तकाज़ा-ए-निगह करता है जौहरे-आईना भी चाहे है मिज़गां होना इशरते-कतलगहे-अहले-तमन्ना मत पूछ ईदे-नज़्ज़ारा है शमशीर का उरीयां होना ले गए ख़ाक में हम, दाग़े-तमन्ना-ए-निशात तू हो और आप बसद रंग गुलिसतां होना इशरते-पारा-ए-दिल, ज़ख़्म-तमन्ना खाना लज़्ज़ते-रेशे-जिगर, ग़रके-नमकदां होना की मिरे कतल के बाद, उसने जफ़ा से तौबा हाय, उस जूद पशेमां का पशेमां होना हैफ़, उस चार गिरह कपड़े की किस्मत 'ग़ालिब' जिसकी किस्मत में हो, आशिक का गिरेबां होना

ਰੰਗ ਰੰਗੀਲਾ ਚਰਖਾ ਸਾਡਾ, ਕੂੰਜ ਵਾਂਗ ਕੁਰਲਾਏ । ਜਾਓ ਜਗਾਵੋ ਫਜਰਾਂ ਦਾ ਤਾਰਾ, ਪੂਣੀ ਮੁਕਦੀ ਜਾਏ । ਜੋਟੇ ਵੀ ਮੁੱਕ ਗਏ, ਛੋਪੇ ਵੀ ਮੁੱਕ ਗਏ, ਗੋੜਿਆਂ ਦੇ ਮੁੱਕ ਗਏ ਢੇਰ । ਅਜੇ ਨਾ ਮੁੱਕੀਆਂ ਕਾਲੀਆਂ ਰਾਤਾਂ, ਅਜੇ ਨਾ ਡੁੱਬੇ ਹਨੇਰ । ਕਿਰਨਾਂ ਨਾਲ ਖੇਡਦਾ ਰਾਂਝਾ, ਕਿਰਨ ਕੋਈ ਲਮਕਾਏ । ਰੰਗ ਰੰਗੀਲਾ ਚਰਖਾ ਸਾਡਾ, ਕੂੰਜ ਵਾਂਗ ਕੁਰਲਾਏ । ਕੱਢ ਕੱਢ ਮੁਕ ਗਈਆਂ ਲੰਮੀਆਂ ਤੰਦਾਂ, ਗੌਂ ਗੌਂ ਮੁਕ ਗਏ ਗੀਤ । ਮੁਕ ਨਾ ਜਾਵੇ ਗ਼ਮ ਜਿੰਦੜੀ ਦਾ, ਜਿੰਦੜੀ ਦੀ ਕੀ ਪ੍ਰਤੀਤ । ਜਿਸਨੇ ਲੰਮੀਆਂ ਰਾਤਾਂ ਦਿੱਤੀਆਂ, ਗ਼ਮ ਵੀ ਲੰਮੇ ਲਾਏ । ਰੰਗ ਰੰਗੀਲਾ ਚਰਖਾ ਸਾਡਾ, ਕੂੰਜ ਵਾਂਗ ਕੁਰਲਾਏ । ਹੰਭ ਗਈ ਚਰਖੇ ਦੀ ਹੱਥੀ, ਡਿਗ ਡਿਗ ਪੈਂਦੀ ਮਾਲ੍ਹ । ਟੁੱਟ ਟੁੱਟ ਪੈਂਦੀਆਂ ਮੁੜਕਾ ਕਣੀਆਂ, ਦੇ ਦੇ ਲਿਸ਼ਕ ਰਵਾਲ । ਜੀਊਣ ਮਰਨ ਇਹ ਆਸ਼ਾ ਲਿਸ਼ਕਾਂ, ਜਿਉਂ ਥਲ ਰਾਹਾਂ ਸਾਏ । ਰੰਗ ਰੰਗੀਲਾ ਚਰਖਾ ਸਾਡਾ, ਕੂੰਜ ਵਾਂਗ ਕੁਰਲਾਏ । ਗੇੜੋ ਵੇ ਅੜਿਓ, ਗੇੜੋ ਨੈਣੋਂ, ਖੂਹ ਹੰਝੂਆਂ ਦਾ ਗੇੜੋ । ਟਿੰਡਾਂ ਭਰ ਭਰ ਚਾਨਣ ਕੱਢੋ, ਕਾਲਖਾਂ ਧੋ ਨਬੇੜੋ । ਕਿਰਨ ਊਸ਼ਾ ਦੀ, ਵਿਹੜਾ ਸਾਡਾ, ਕਿਧਰੇ ਆਣ ਖਿੜਾਏ । ਰੰਗ ਰੰਗੀਲਾ ਚਰਖਾ ਸਾਡਾ, ਕੂੰਜ ਵਾਂਗ ਕੁਰਲਾਏ ।